Η γνωστική ασυμφωνία (Cognitive dissonance)
είναι το ψυχικό άγχος που νιώθουν οι άνθρωποι όταν έχουν ταυτόχρονα στο μυαλό τους δύο αντιφατικές ιδέες. Όταν οι ιδέες έχουν ηθικές διαστάσεις, η δυσφορία αυτή ονομάζεται ηθική ασυμφωνία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους ηθικούς. Μελέτες όμως δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι λένε επίσης συχνά ψέματα και εξαπατούν με τρόπους που δεν θα ήθελαν οι άλλοι να γνωρίζουν ή να βλέπουν. Αυτή η σύγκρουση μεταξύ της ηθικής αυτοεικόνας τους και των ανήθικων πράξεών τους δημιουργεί γνωστική ασυμφωνία και οι περισσότεροι άνθρωποι (συνειδητά ή ασυνείδητα) θέλουν να επιλύσουν αυτή την ψυχολογική δυσφορία για να επανακτήσουν τη νοητική τους ισορροπία (Cognitive equilibrium).
Ιδανικά, οι άνθρωποι θα διευθετήσουν τη σύγκρουση σταματώντας τις ανήθικες πράξεις τους, ανταποκρινόμενοι έτσι στη δική τους (καλή) αυτοεικόνα. Αλλά πιο συχνά, οι άνθρωποι επιλύουν τη δυσαναλογία βρίσκοντας τρόπους να σκέφτονται τους εαυτούς τους ως καλούς ανθρώπους, ενώ συνεχίζουν να κάνουν κακές πράξεις.
Δυστυχώς, αρκετές φορές έχουμε μια εξαιρετική ικανότητα να απομακρυνόμαστε νοητικά από τα δικά μας λάθη. Έτσι, όταν νιώθουμε ηθική ασυμφωνία, πρέπει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε προσεκτικά την επιλογή που πρόκειται να κάνουμε.
Για παράδειγμα, όταν η αγαπημένη μας ομάδα κάνει ένα λάθος, λίγοι είναι αυτοί που θα το αναγνωρίσουν. Πιο εύκολο είναι να ρίξουμε το φταίξιμο στον διαιτητή, υποβιβάζοντας τη σημασία του Δικαίου για την αντίπαλη ομάδα.
