Τι είναι η Επαγγελματική Εξουθένωση (Job Burn out) - ορισμός
Ο όρος επαγγελματική εξουθένωση επινοήθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον αμερικανό ψυχοθεραπευτή Herbert Freudenberger. Χρησιμοποίησε αυτόν τον όρο για να περιγράψει τις συνέπειες του μεγάλου στρες και των υψηλών προσδοκιών στα «βοηθητικά» επαγγέλματα, όπως για παράδειγμα, σε γιατρούς και νοσηλευτές με ιδιαιτέρως απαιτητικά ωράρια και αυξημένο αίσθημα αυτοθυσίας, οι οποίοι συχνά καταλήγουν εξουθενωμένοι, εξαντλημένοι και τελικά καταβεβλημένοι. Σήμερα, ο όρος αυτός δεν περιορίζεται μόνο στα «βοηθητικά» επαγγέλματα αλλά περιλαμβάνει όλες εκείνες τις περιπτώσεις επαγγελματικής εξουθένωσης, είτε πρόκειται για υπερβολικά αγχωμένους ανθρώπους καριέρας, καθώς και καταπονημένους υπαλλήλους, νοικοκυρές ή συζύγους. Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να ορίσουμε το Burnout ως μία κατάσταση συναισθηματικής, νοητικής και συχνά σωματικής εξάντλησης που προκαλείται από παρατεταμένο ή επαναλαμβανόμενο στρες. Αν και προκαλείται συχνότερα από προβλήματα στην εργασία, μπορεί επίσης να εμφανιστεί και σε άλλους τομείς της ζωής, όπως η ανατροφή των παιδιών, η φροντίδα ενός ηλικιωμένου ή χρόνια πάσχοντα, ή στα πλαίσια μιας δυσλειτουργικής διαπροσωπικής σχέσης.
Burnout σύνδρομο – τύποι
Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στους τρεις τύπους επαγγελματικής εξουθένωσης.
Εξουθένωση από υπερπροσπάθεια:
Η εξουθένωση από υπερπροσπάθεια συμβαίνει όταν εργάζεστε πιο σκληρά για την επίτευξη επαγγελματικών στόχων, συχνά εις βάρος της υγείας και της προσωπικής σας ζωής. Αυτός είναι ο τύπος επαγγελματικής εξουθένωσης με τον οποίο είναι εξοικειωμένοι οι περισσότεροι άνθρωποι και είναι επίσης ο πιο συνηθισμένος. Η επαγγελματική εξουθένωση λόγω υπερπροσπάθειας επηρεάζει συνήθως τους ιδιαίτερα αφοσιωμένους υπαλλήλους με υψηλό αίσθημα καθήκοντος, με επακόλουθο να εργάζονται με μη βιώσιμο ρυθμό, καταλήγοντας σε σημείο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης. Οι επαγγελματίες με επαγγελματική εξουθένωση υπερπροσπάθειας τείνουν να αντιμετωπίζουν την δυσμενή κατάσταση εκτονώνοντας τα συναισθήματά τους σε άλλους, κάνοντας συχνά παράπονα για το πόσο κουρασμένοι και καταβεβλημένοι είναι ή έχοντας μια ευερέθιστη και δυσφορική συμπεριφορά.
Εξουθένωση από μειωμένη προσπάθεια
Ίσως εκπλαγείτε όταν μάθετε ότι η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να προκύψει από το να κάνετε πολύ λίγα πράγματα. Εμφανίζεται όταν βαριέστε και η εργασία σας δεν εξάπτει το ενδιαφέρον σας, γεγονός που οδηγεί σε έλλειψη κινήτρων. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι έντονο το αίσθημα της απογοήτευσης και υποτίμησης επειδή αισθάνεστε πως ο εργασιακός σας ρόλος δεν έχει ευκαιρίες μάθησης, περιθώρια ανέλιξης ή ουσιαστική σχέση στη λήψη αποφάσεων. Οι εργαζόμενοι που αισθάνονται ότι τα καθήκοντά τους είναι μονότονα και μη ικανοποιητικά τείνουν να χάνουν το πάθος τους και να γίνονται κυνικοί ή ληθαργικοί. Εξαιτίας του διαρκούς αισθήματος έλλειψης επαρκών προκλήσεων αποστασιοποιούνται σταδιακά από το εργασιακό πλαίσιο, ενώ συχνά παραπονιούνται για έλλειψη συγκέντρωσης και διάσπαση της προσοχής.
Εξουθένωση από παραμέληση
Η εξουθένωση από παραμέληση εμφανίζεται όταν αισθάνεστε ότι δεν σας δίνονται σαφείς οδηγίες ή κατεύθυνση στον εργασιακό χώρο. Μπορεί να δυσκολεύεστε να φέρετε εις πέρας κάποιο project ή να αισθάνεστε ανίκανοι να ανταποκριθείτε στις προσδοκίες του εργοδότη. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε «άχρηστοι» με έντονο το αίσθημα της απογοήτευσης και της αβεβαιότητας. Σα συνέπεια το άτομο αυτό αισθάνεται ανίκανο να βρει λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις – ακόμη και όταν αυτές είναι υπαρκτές, αναπτύσσοντας χαρακτηριστικά παθητικότητας και απώλεια ενδιαφέροντος.
Διαπροσωπική Εξουθένωση:
Η εργασία δεν είναι η μόνη πηγή χρόνιου στρες και ψυχικής εξουθένωσης. Οι γονείς, οι σύντροφοι και οι μη επαγγελματίες φροντιστές χρόνιων πασχόντων μπορεί επίσης να βιώνουν εξάντληση, να αισθάνονται καταβεβλημένοι από τις ευθύνες τους ή να πιστεύουν ότι έχουν αποτύχει στο ρόλο τους. Αυτές οι μορφές εξουθένωσης αναφέρονται ως γονεϊκή εξουθένωση, εξουθένωση σχέσης και εξουθένωση φροντιστή αντίστοιχα. Η μη επαγγελματική εξουθένωση, ωστόσο, είναι λιγότερο γνωστή από εκείνη που προκαλείται από το άγχος της καριέρας. Τα στερεότυπα και το στίγμα -ιδιαίτερα σε σχέση με τη γονική μέριμνα- μπορεί να κάνουν όσους πάσχουν από μη επαγγελματική εξουθένωση να αισθάνονται ότι φταίνε οι ίδιοι για την ψυχική τους εξουθένωση, ότι δεν είναι αρκετά καλοί ή έχοντας ενοχές, συχνά να αποσιωπούν την ψυχολογική τους εξάντληση. Όμως η επαγγελματική εξουθένωση, σε οποιαδήποτε μορφή, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες αν δεν αντιμετωπιστεί. Μιλώντας ανοιχτά γι’ αυτό -είτε με τον/την σύζυγο, τα μέλη της οικογένειας, τους φίλους ή έναν θεραπευτή- είναι συχνά το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της, την παροχή της απαραίτητης βοήθειας και την αποφυγή αρνητικών συνεπειών.
Burnout πού οφείλεται;
Η επαγγελματική εξουθένωση δεν είναι απλώς αποτέλεσμα πολύωρης εργασίας ή ενασχόλησης με πολλά και διαφορετικά καθήκοντα. Ο κυνισμός, η κατάθλιψη και η υπερκόπωση που χαρακτηρίζουν την επαγγελματική εξουθένωση εμφανίζονται συχνότερα όταν ένα άτομο αισθάνεται πως δεν έχει τον έλεγχο του τρόπου εκτέλεσης μιας εργασίας, στη δουλειά ή στο σπίτι, ή όταν καλείται να ολοκληρώσει καθήκοντα που έρχονται σε σύγκρουση με τα δικά του ιδανικά. Εξίσου πιεστικό είναι να εργάζεται κανείς για έναν στόχο που δεν έχει απήχηση ή όταν το άτομο αυτό στερείται στοιχειώδους υποστήριξης. Εάν το εργασιακό πλαίσιο απέχει πολύ από την πραγματική κλίση και ενδιαφέροντα του ατόμου, όταν ο εργαζόμενος δεν ξεκουράζεται αρκετά, π.χ. κάνοντας συχνά διαλείμματα είναι πιθανότερο να βιώσει επαγγελματική εξουθένωση – και ενδεχομένως τα συνοδά προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, όπως πονοκέφαλοι, κόπωση, καούρα και άλλα γαστρεντερικά συμπτώματα, καθώς και αυξημένες πιθανότητες για κατάχρηση αλκοόλ, ναρκωτικών ή υπερφαγίας.
Burnout συμπτώματα
Η σωματική και ψυχική εξάντληση, το αίσθημα φόβου για την εργασία, ο κυνισμός, οι εκρήξεις θυμού ή ευερεθιστότητας είναι σημάδια της επαγγελματικής εξουθένωσης.
Πολλά συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να μοιάζουν με συμπτώματα άγχους, που συνοδεύεται με έντονο αίσθημα κούρασης ή εξάντλησης, έλλειψη ενθουσιασμού και ενδιαφέροντος για δουλειά και αδυναμία εκτέλεσης της εργασίας. Μπορεί επίσης να αισθάνεστε εξαντλημένοι και ανίκανοι συναισθηματικά να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα γύρω σας, τόσο τα επαγγελματικά όσο και τα προσωπικά. Προσέξτε, ακόμα, για σημάδια κυνισμού και απογοήτευσης προς την εργασία και τους συναδέλφους. Μπορεί να αρχίσετε να απομακρύνεστε συναισθηματικά, νιώθοντας «μουδιασμένοι» για την εργασία και το περιβάλλον σας. Η επαγγελματική εξουθένωση καθιστά δύσκολο να συγκεντρωθείτε, να χειριστείτε τις ευθύνες ή να είστε δημιουργικοί. Το “Burnout” δεν σημαίνει όμως μόνο ψυχική εξάντληση. Έντονα σωματικά ενοχλήματα όπως μυϊκοί πόνοι, πονόλαιμος, πόνοι στις αρθρώσεις, αϋπνία, ταχυπαλμίες, πόνος στο στομάχι, ευερέθιστο έντερο, εκζέματα και συχνές λοιμώξεις συνδέονται με αυτό μεμονωμένα ή σε συνδυασμό.
Burn out θεραπεία & Αντιμετώπιση
Αν και σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργασιακές συνθήκες μπορεί να είναι ιδιαίτερα εξοντωτικές-όπως το ιατρικό επάγγελμα ή η επιβολή του νόμου-, οποιοσδήποτε αισθάνεται εξουθενωμένος, νιώθοντας σα να έχουν αδειάσει οι μπαταρίες του, μπορεί να λάβει μέτρα για να μετριάσει τις επιβλαβείς συνέπειες της επαγγελματικής εξουθένωσης και, εάν είναι απαραίτητο, να επανεκτιμήσει την επαγγελματική του ζωή. Ένα σημαντικό βήμα είναι να δώσετε βάση στις πραγματικές σας ανάγκες και να επιτρέψετε στον εαυτό σας επαρκή ξεκούραση. Στην ιδανική περίπτωση – αν αυτή η συνειδητοποίηση γίνει αρκετά νωρίς – θα καταφέρετε να αποτρέψετε ακόμη και την επαγγελματική εξουθένωση και την κατάθλιψη. Προσπαθήστε να ενσωματώσετε τη διαχείριση του άγχους στην καθημερινή σας ζωή, διατηρήστε κοινωνικές επαφές και περάστε ποιοτικό χρόνο με τους φίλους και την οικογένειά σας. Ο υγιεινός τρόπος ζωής είναι επίσης πολύ σημαντικός. Αφιερώστε χρόνο για τη γυμναστική και την ευεξία και βεβαιωθείτε ότι τρώτε ισορροπημένα. Μη φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπευτική υποστήριξη καθώς και κάποιες τεχνικές χαλάρωσης μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά. Οποιαδήποτε πληροφορία για τη σωματική υγεία και πιθανή φαρμακευτική αγωγή, όπως τα αντικαταθλιπτικά, θα πρέπει οπωσδήποτε να διευκρινίζεται μετά από ενδελεχή ιατρική εξέταση.
Burnout και κατάθλιψη
Σε σοβαρότερες περιπτώσεις η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Θλίψη, απώλεια ενδιαφέροντος, ανηδονία, διαταραχές ύπνου, έλλειψη συγκέντρωσης, απαισιοδοξία ή μειωμένη αυτοπεποίθηση είναι κάποια από τα καταθλιπτικά συμπτώματα και χρήζουν άμεσης ψυχιατρικής βοήθειας.
Συχνές ερωτήσεις
Πώς καταλαβαίνω αν πάσχω από επαγγελματική εξουθένωση - burn out;
Σημάδια που πρέπει να προσέξετε:
-Παραβλέπετε τις δικές σας ανάγκες ή την προσωπική σας ζωή για την επίτευξη εργασιακών στόχων. Θέτετε σε κίνδυνο την ψυχική και σωματική ευημερία σας για να επιτύχετε στην καριέρα σας ή σε άλλες προσωπικές φιλοδοξίες. Νιώθετε την ανάγκη, παρά τις πιεστικές συνθήκες του εργασιακού σας περιβάλλοντος, να δουλέψετε ακόμη περισσότερο.
-Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να αισθάνεστε ότι η εργασία σας δεν σας προσφέρει αρκετές ευκαιρίες να αναπτύξετε τις ικανότητές σας και πως ο σημερινός σας ρόλος εμποδίζει την ικανότητά σας να εξελιχθείτε και να αναπτύξετε τα ταλέντα σας. Ως επακόλουθο, σταματάτε να προσπαθείτε, όταν οι εργασιακές συνθήκες δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες σας. Αισθάνεστε τελικά αποθαρρυμένοι όταν σηκώνεστε το πρωί και πρέπει να αντιμετωπίσετε άλλη μια μέρα-βουνό στη δουλειά.
Ποια είναι τα σωματικά συμπτώματα του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης - burnout;
Το “Burnout” δεν σημαίνει μόνο ψυχική εξάντληση. Έντονα σωματικά ενοχλήματα όπως μυϊκοί πόνοι, πονόλαιμος, πόνοι στις αρθρώσεις, αϋπνία, ταχυπαλμίες, πεπτικά προβλήματα, όπως στομαχόπονοι, ευερέθιστο έντερο, καθώς και συχνές λοιμώξεις συνδέονται με αυτό μεμονωμένα ή σε συνδυασμό.
Μπορεί η ψυχοθεραπεία να με βοηθήσει με την επαγγελματική εξουθένωση - burnout;
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης και τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με διαφορετικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες και αποτελεσματικές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, όπως για παράδειγμα μέσω της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας αλλά και της συστημικής ψυχοθεραπείας. Ανάλογα με τη σοβαρότητα, η ψυχοθεραπεία θα πρέπει να συμπληρώνεται και να υποστηρίζεται από φαρμακευτική αγωγή. Σημαντικό επικουρικό ρόλο παίζουν και οι ασκήσεις χαλάρωσης και τεχνικές ενσυνειδητότητας.
Νομίζω ότι πάσχω από burn out. Τι μπορώ να κάνω;
Εάν υποψιάζεστε ότι μερικές από τις ενοχλήσεις σας, όπως το αίσθημα κούρασης ή άλλα συμπτώματα ψυχικής και σωματικής εξάντλησης μπορεί να είναι σημάδια του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης, επικοινωνήστε άμεσα με τον οικογενειακό σας γιατρό ή έναν ψυχίατρο – ψυχοθεραπευτή.
Θεραπεύεται το burn out;
Ναι! Σημάδια ψυχικής ή/και σωματικής καταπόνησης πρέπει πάντα να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, ώστε να αντιμετωπιστούν το ταχύτερο δυνατό. Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες που μπορούν να σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα. Οι κύριοι άξονες της ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η διαχείριση των συγκρούσεων και του άγχους, η ισορροπημένη αυτοδιαχείριση των συναισθημάτων, ο επαναπροσδιορισμός προτεραιοτήτων, η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης και η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης.
Θα πρέπει να αλλάξω δουλειά;
Όταν έχετε πάρα πολλές αντικρουόμενες ευθύνες, το να λέτε απλώς “όχι” σε νέα καθήκοντα είναι ένας σημαντικός, αν και κάποιες φορές όχι τόσο εύκολος, τρόπος για να μειώσετε τον φόρτο εργασίας σας. Ο προγραμματισμός συχνών διαλειμμάτων, η έναρξη και η διακοπή της απασχόλησης σε προκαθορισμένες ώρες και η ελαχιστοποίηση του multi-tasking μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση των ορίων και στη μείωση της κούρασης. Ακόμη, το να μιλήσετε για τις ανησυχίες σας ή να επιχειρήσετε την αναδιάρθρωση του εργασιακού σας περιβάλλοντος για την αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να είναι λιγότερο δραστικό από το να αλλάξετε εργασιακό περιβάλλον αλλά ,πιθανώς, εξίσου αποτελεσματικό. Η φροντίδα των σχέσεων με τους συναδέλφους σας, η υιοθέτηση συνηθειών αυτοφροντίδας και η εστίαση σε χόμπι εκτός εργασίας μπορούν επίσης να βοηθήσουν να αισθανθείτε καλύτερα και να μετριάσουν τα επίπεδα του στρες.
